موضوع تحقیق :نظریه ها، کاربردهای تکنولوژی های اطلاعات (قسمت اول)

نام استاد : جناب آقای دکتر مومنی

گردآورندگان : عاطفه حسین پور- اسلام بشارت

نام درس : تکنولوژی فرهنگی

دانلود PDF

تکنولوژی چیست ؟

تعریف جامع تکنولوژی عبارت است از مجموعه ای متشکل از اطلاعات، ابزارها و تکنیک هایی که از علم و تجربه عملی نشأت گرفته اند و در توسعه، طراحی، تولید و به کارگیری محصولات، فرایندها، سیستم ها و خدمات مورد استفاده قرار می گیرند "

تکنولوژی اطلاعات و دگرگونی :

در این فصل به برخی مفاهیم ، نظریه ها و الگوهایی که در شکل گیری دیدگاه های چندین نظریه پرداز دخیل بوده اند می پردازیم .

دگرگونی در عین حال از جمله متغیرهایی است که تشریح آن دشوار است چون هر فرد را در گروه اجتماعی خود به نوعی خاص تحت تأثیر قرار می دهد – ذهنی بودن تحول و تجربه را شاید بتوان با عبارت عادی بیان کرد ولی احساس یا درک آن به سادگی مقدور نیست . دگرگونی ممکن است تأثیر پنهانی نیز به همراه داشته باشد چون ممکن است یک فرد خاص در زمان های مختلف احساس متفاوتی از دگرگونی داشته باشد . بنابراین از تغییر می توان به عنوان نیروی گریز از مرکز سازگاری رسانه ها و از عادات سُنتی به عنوان نیروی مرکزگرا یاد کرد که هر یک به نوبه  خود به ارتقای دانش ، راه و رسم اجتماعی و واکنش افراد جامعه کمک می کنند .

تکنولوژی ها نیز به نوبه خود نفوذ و پیامدهای خاصی برای ایجاد دگرگونی اعمال می کنند . برای مثال ، قابلیت حمل تکنولوژی های شخصی ، دولت را با دشواریهای بیشتر مواجه می سازد . بازار سیاه ، تکنولوژی های غیر مجاز و نرم افزار را نمی توان به سادگی با تدابیری دولتی ردیابی کرد و در واقع بسیاری از تکنولوژی ها و نرم افزارهای غیر مجاز که تغییرات عمده ای را به همراه داشته اند خود زائیده سیاست های دولت می باشند ولی نمی توان به سادگی آنها را شناسایی کرد یا از میان برداشت . در این گونه سخن گفتن از دگرگونی بیشتر با حدس و گمان همراه است ولی بهر حال دگرگونیهای ناشی از تکنولوژیها و نرم افزارهای غیر مجاز به عنوان جزء مهمی از دگرگونی فرهنگی تلقی می شود .

تأثیرات نظری ( تئوریک )

بدون شک سال ها طول کشید تا دگرگونی به عنوان یک پدیده ارگانیک و نه یک پیشرفت خطی یا حتی یک تجرب? مثبت مورد توجه قرار گیرد . در غرب در خلال دهه 1900 نظریه های متعددی که مدرن شدن یا دگرگونی را زاییده وجود تکنولوژی می دانستند ، اندیشه های دیگر را تحت الشعاع قرار داده بود .

برخی از نظریه ها که به درک دگرگونی به عنوان جزیی از توسعه اجتماعی کمک کرده اند از وجود و حضور تکنولوژی های جدید سرچشمه گرفته اند . یکی از نظریه پردازان پیشگام که از دگرگونی به عنوان جزیی از توسعه اجتماعی سخن به میان آورده ویلیام آگبرن ( 1927 ) است که نظریه « فاصله فرهنگی » را مطرح ساخت . به اعتقاد آگبرن هر تکنولوژی جدید ( در آن روزها عمدتاً تلفن و اتومبیل ) فاصله ای در جامعه ایجاد خواهد کرد چون به هر حال هستند کسانی که می توانند این وسایل تجملی را خریداری کنند و دیگرانی که قادر به خرید آنها نیستند . نو آوریهای تکنولوژیک سبب خواهد شد تا همیشه عده ای از دیگران عقب بمانند .

در بررسی کشورهای در حال توسعه فاصله فرهنگی ابتدا به عنوان فاصله ای بین نخبگان و توده ها مطرح می شود . علت این امر اغلب هزینه و دسترسی به تکنولوژی های مورد نظر است . نیاز به سیستمهای توزیع ، تولیدات و ساختارهای زیر بنایی ، اغلب به زمان بیشتری نیاز دارد ولی با از میان رفتن این مشکلات آنچه اهمیت پیدا می کند فرد است که خواهان تملک تکنولوژی است

عادت کار ، راه و رسم فرهنگی و ارزشها باید با زمینه تکنولوژیک هماهنگ باشد در غیر این صورت نوعی فشار اجتماعی احساس خواهد شد . این فشار اجتماعی ممکن است از طریق مقاومت فرد در برابر دگرگونی فنی یا کنشهای اجتماعی درونی شده که ارزشهای شخصی بیگانه را در برابر تکنیکهای پدید آمده از تکنولوژی جدید قرار می دهد ، ناشی شود .

در میان نتایج این مطالعات می توان به یافته های شرام راگلز (1927 ) به شرح زیر اشاره کرد :

1-     تنها زمانی که میزان شهرنشینی کشوری به 10 درصد برسد میزان باسوادی در آن کشور به نحو چشمگیر رو به افزایش خواهد گذاشت .

2-     هنگامی که جمعیت شهرنشین کشوری به 25 درصد رسید بالاترین تناسب بین مصرف رسانه ها و باسوادی برقرار می شود .

3-     هنگامی که جمعیت شهرنشین کشوری به 25 درصد رسید بالاترین تناسب بین مصرف رسانه ها و باسوادی برقرار می شود .

ممکن است به سرعت مشخص شود که معیار سواد هیچ گونه تأثیر بر انواع تکنولوژی های جدیدی که امروز در کشورهای در حال توسعه رواج یافته اند نداشته باشد

در دهه 1960 مسأله الگوی غالب ، در بسیاری از دیدگاه های غربی مطرح شد . متفکران کانادایی همچون

 هارولد انیس و مارشال مک لوهان توجه خود را به موضوع تکنولوژی به عنوان واسطه های گوناگون که از ویژگیهای ذاتی برخوردار بوده و در عین حال رفتارهای مصرف کنندگان را نیز تحت تأثیر داده اند ، معطوف ساخته و نظریه جدایی محتوا و شکل رسانه ها را مورد سؤال قرار دادند . 

با ورود روشنفکران فرانسوی به « عصر پراکندگی »  و زیر سؤال بردن موجودیت « جامعه شناسی رسانه های گروهی » از سوی پی یر بردو و کلود پاسه رون مکتب های اروپائی تأثیر خود بر مطالعات مربوط به محتوا و شکل تکنولوژیک را آغاز کردند . ژاک الوال مسأله ضرورت دخالت تکنیک در اَشکال تکنولوژی را مورد سؤال قرار داد و خاطر نشان ساخت که تکنولوژی هرگز نمی تواند بی طرف باشد و هر تکنولوژی برای خود روشهای خاصی به همراه دارد که همین ها برداشت انسانها از شکل تکنولوژیک و کاربرد آن را تحت تأثیر قرار می دهد .

در آمریکا کسانی چون تی چنور ، اولی بن و دونوهو با این باور که با افزایش آموزش ، میزان شکاف بین زیر گروههای اجتماعی افزایش خواهد یافت نظریه « فاصله دانش » را ارائه دادند . نظریه فاصله دانش نیز همانند نظری? آگبرن رشد ناهماهنگ را مطرح می کند .

تکنولژی از دیدگاه توسعه ، انتشار تکنولوژی ها و دگرگونی تکنولوژیک مجموعه ای از مسائل مانند بازاریابی ، خط مشی ، کنترل ، اثرات اجتماعی – فرهنگی ، تأثیر بر روی الگوهای آموزشی ، فلسفه ( سیاست ) دولت و رفتار اجتماعی را در بر می گیرد . با ورود مفاهیم تکنولوژی های جدید به فرهنگ ، مانند رسانه منحصر به فردی چون تلویزیون تقاضا برای تکنولوژی های جانبی و بهبود آنها نیز رو به افزایش می گذارد . با توجه به مثالی چون تلویزیون ، می توان کاربرد دستگاه های پخش نوار و کاست ویدئویی ، سیستم های سیاه و سفید ، کامپیوتری کردن ، تقویت سیستمهای « تلویزیونی کاملاً واضح » و دیجیتال کردن را مورد بحث قرار داد . مثال دیگر در این زمینه سیر تکامل دستگاه تایپ و تبدیل آن به داده پرداز ، کامپیوتر شخصی ، سیستم کنش متقابل و غیره است .

راجرز در مقال? خود ( 1976 ) می نویسد : نقش جریانهای اطلاعات و مفهوم مقاومت ، از مسائل بسیار مهم در پژوهشهای انتشار محسوب می شود . چگونگی قرار گرفتن تکنولوژی و ثمره آن در اختیار افراد و اعتبار و مسئولیت پذیری منبع اطلاعات ، میزان پذیرش را تحت تأثیر قرار می دهد . چنانچه مقاومتی در برابر تکنولوژی یا کاربرد آن بروز کند ، این چنین مقاومتی همیشه یکسان نخواهد بود . به همین ترتیب وقتی پای یک تکنولوژی جدید به میان می آید تکنولوژی قدیمی به حال خود رها نمی شود بلکه بیش از پیش در کنشهای اجتماعی ادغام می گردد .

سلطه فرهنگی : یکی از مباحث انتقاد برانگیز و قابل ملاحظه در زمین? انتقال تکنولوژی ، مبادل? محتوا و ترتیب کارشناس برای سیستمهای تکنولوژیک و طراحی ، مسأل? فرهنگی است . براساس این دیدگاه کشور تولید کننده تکنولوژی چیزی بیش از تکنولوژی ، نرم افزار یا کتابچه های راهنما صادر می کند . همراه با انتقال تکنولوژی ، ایدئولوژی مسلط کشور تولید کننده نیز سرازیر می شود و زمینه فرهنگی کشورهای در حال توسعه را ازطریق تزریق مفاهیم بیگانه به فرهنگ سنتی ، تحت تأثیر قرار می دهد .

. بومی ساختن تکنولوژیها ، محتوا یا کنترل اطلاعات ، در مواردی که تکنولوژیها و سیستم اجرایی توسط بخش خصوصی یا براساس موافقت نامه های دو یا چند جانبه خریداری می شود به ندرت صورت می گیرد . در چنین مواقعی « چرخ دگرگونی » به دلیل مداخله خارجی مسیر خاص می چرخد ( یا به انحراف می رود ) .

مدل های تکنولوژی اجتماعی :

تکنولوژی های اجتماعی بر سیستم های مشترک باورها ، کنش ها و ارزش ها متکی می باشد . در اشتیاق بی وقفه فرد برای استفاده از تکنولوژی دو مفهوم در مقابل یکدیگر قرار می گیرند . نخستین مفهوم در اصطلاح عام ، تقدیر تکنولوژیک نامیده می شود با این مضمون که تکنولوژی به خودی خود بر انگیزند? دگرگونیهای دیگری در سرتاسر جامعه است . مفهوم بعدی ، لیبرالیسم تکنولوژیک نامیده می شود و با این برداشت همراه است که تکنولوژی تأثیر اخلاقی ، ارتقا دهنده و ذاتاً خوب برجای می گذارد. در بیان ساده این تفاوت می توان گفت ، تقدیر تکنولوژیک در واقع فرآیند سرنوشت است ، حال آنکه لیبرالیسم تکنولوژیک ، فرآیند انتخاب است . البته درجات متفاوت اشتیاق فرد به کاربرد این گونه تعابیر ، پیچیدگیهایی را سبب می شود . با وجود این هر یک از این دو عبارت را می توان به مفاهیمی با قدرت ارتباطی فوق العاده در تداوم نظریه مربوط به نو آوری ، سازگاری و مصرف ، تبدیل نمود .

سیستم های پیشرفته تکنولوژیک

جامعه جهانی به دو جنبه مهم توسعه توجه دارد ؛ جریان مبادله جهانی منابع انسانی و اقتصادی و تعیین بازارهای توزیع و مبادل? اطلاعات ، سرگرمی ها و تکنولوژی . تقریباً در هر یک از این موارد سیستم های پیشرفته تکنولوژیک تصویری از سیستم های تکنولوژیک بیش از خود به عاریت می گیرند . گرچه گرایش در جهت استفاده از مفاهیم قدیمی شدید است ولی شاید این کار عملی نباشد .

ماهواره

تکنولوژی لازم برای گسترش استفاده از تلویزیون بسیار واضح که در حال حاضر موجود است کمک بسیار زیادی به پخش ماهواره ای خواهد کرد . سیستم پخش مستقیم ماهواره ای یا پخش از طریق ایستگاه های زمینی ، در شکل کنونی آن به ابزار مهمی برای پخش برنامه های تلویزیونی و مشارکت در اطلاعات بین کشورهای صنعتی جهان و همچنین کشورهایی که از منابع محدودی برخوردار بوده و از مشکلات جغرافیایی رنج می برند ، تبدیل شده است .

 طرحهایی که از ارتباطات ماهواره ای استفاده می کنند عباتند از :

اینسات ( طراحی که در هند اجرا شده و در فصل چهارم این کتاب مورد بحث قرار گرفته است ) ، سیستم آنیک در کانادا که برای پوشش جمعیت بومی در شمالی ترین نقطه کشور طراحی شده است ، سیستم پیاسسات که کنش متقابل و مشارکت برنامه در میان کشورهای جنوب اقیانوس آرام را امکان پذیر می سازد و سیستم عرب سات که کشورهای مختلف عرب را تحت پوشش دارد . ماهواره به عنوان یک سیستم توزیع می تواند در انواع زمینه ها مورد استفاده قرار گیرد مشروط بر آن که کشورها به این سیستم دسترسی داشته و از دانش تکنولوژیک برای بهره گیری هر چه بیشتر از امکانات خود استفاده کنند .

دیجیتال سازی

دیجیتال سازی نیز از جمله تکنولوژی های است که می تواند از طریق پخش ماهواره ای یا کابل های ارتباطی ( بویژه فیبر وری ) یک سیستم بین المللی برقرار کند . از طریق دیجیتالی نمودن اطلاعات کانال های ارتباطی ، می توان دو برابر اطلاعاتی را که از طریق کانال های سنتی ارسال می شود منتقل نمود . در میان مزایای اطلاعات دیجیتالی می توان به ارزنتر بودن وسیله توزیع ( البته پس از تبدیل ساختارهای موجود زیربنایی به سیستم های سازگار با اطلاعات دیجیتال ) ، امکان استاندارد کردن بیشتر تکنولوژی ها و مبادله بیشتر اطلاعات اشاره نمود . مهم ترین جنبه منفی این سیستم نیاز به تغییر ساختارهای زیربنایی قدیمی با سیستم جدید جهت سازگار نمودن آن برای انتقال سریع تر اطلاعات است .  برای بسیاری از کشورهای جهان سوم که با ضعف ساختارهای زیربنایی یا فرسودگی این ساختارها دست به گریبانند هزینه اولیه برقراری سیستم های دیجیتال ممکن است به برداشتن گام بزرگی در جهت وابستگی آنان به یک جامعه اطلاعات قویتر منجر شود. کشورهای در حال توسعه ممکن است در یک حالت ، سریعتر از کشورهای صنعتی از تکنولوژی دیجیتال استفاده کنند و آن حالتی است که یک کشور صنعتی از ساختار زیربنایی کافی برخوردار باشد و روی آوردن آن به تکنولوژی پیشرفته تر در مدت زمان طولانی تر صورت گیرد . بدون شک فیبرهای نوری به گسترش تکنولوژی های دیجیتال منجر خواهد شد . این فیبرها در مقایسه با کابلهای رشته ای موجود که در خطوط تلفن و تلویزیونهای کابلی مورد استفاده قرار دارند از قدرت فوق العاده ای برای انتقال اطلاعات برخوردار است . نسلهای مختلف فیبرهای نوری از ظرفیت و ویژگیهای متفاوتی برخور دارند ولی در مجموع عقیده بر این است که یک سیستم فیبر نوری می تواند 90 برابر کابلهای رایج رشته ای ، اطلاعات با خود حمل کند . فیبرهای نوری که در حال حاضر در دست طراحی و ساخت قرار دارند از قدرت انتقالی به مراتب بالاتر از آنچه گفته شد ، برخور دارند . از دیگر مزایای آن قابلیت انعطاف و دوام فیبرها و پایین بودن نسبی قیمت مواد اولیه آنها در مقایسه با کابل های سنتی است ( سیلیکون در مقایسه با مس ) . برای کشورهایی که قصد دارند سیستم های کابلی خود نظیر شبکه تلفن را گسترش دهند ، فیبرهای نوری سبب افزایش ظرفیت تبادل اطلاعاتی آنها خواهد شد .