رابطه تکنولوژی با سیاست و فرهنگ (قسمت پنجم)

استاد : دکتر مومنی

محققین : مریم ارغیانی و اشرف حیدری نظام آبادی

سال تحصیلی : 1392-1391 

دانلود PDF

تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات: 

توسعه و به کارگیری تکنولوژیهای ارتباطات و اطلاعات در کشورهای توسعه یافته با توجه به تدوین استانداری های مربوطه تا حدی توانسته است بر اساس اهداف پیش بینی شده برای توسعه تکنولوژی های پیشرفته قابل دسترسی است. اما در کشورهای در حال توسعه با مشکلات و موانعی همراه بود که می توان پیامدهای آنها را در دو مقوله تحت عنوان انقلاب در سخت افزار و دیگری در خلاقیت نرم افزاری تعریف کرد و این کشورها (در حال توسعه) نتوانسته اند زیر ساخت های لازم را جهت توسعه با تجهیز و بکارگیری تکنولوژی های پیشرفته و جدید در کشور خود آماده و مهیا نمایند که آن هم به علت عدم دسترسی به دانش و آگاهی لازم در خصوص تکنولوژی های جدید و پیشرفته و همچنین هزینه های هنگفت آنها و چگونگی کاربرد و استفاده از این تکنولوژی ها می باشد.

بر این اساس کشورهای در حال توسعه یافته  برای ارزیابی و به کارگیری تکنولوژیهای پیشرفته سازمانهای متعددی را بنا نهاده و مرتب در حال به روز کردن تکنولوژیهای جدید و دانش مربوطه به آن و تاثیر آن بر جامعه و مردم کشور خود می باشند و به نوعی از پیگیری و نظارت بر عملکرد تکنولوژی های پیشرفته در کشورهای در حال توسعه غافل مانده اند و این امر باعث شده است که کشورهای در حال توسعه از تاسیس و راه اندازی موسساتی کارآمد برای ارزیابی اثرات تکنولوژی های پیشرفته بر کشور خود محروم باشند. جدای از اینکه تکنولوژی های جدید فرصت ها و امکاناتی را در زمینه دستیابی به سخت افزارهای ارتباطی در کشورهای در حال توسعه ایجاد نموده ولی از تاثیرات اجتماعی و روانی تکنولوژیهای جدید ارتباطات و اطلاعات و تغییرات بالقوه اجتماعی به واسطه به کارگیری این تکنولوژیها در آن کشورها رخ داده و و پیامدها و تهدیداتی که این تکنولوژیها به همراه دارد نادیده گرفتند که تکنولوژی اجتماعی به وجود آمده است.

تکنولوژی های اجتماعی:

چگونگی تاثیرگذاری تکنولوژیهای ارتباطات در شیوه زندگی فردی و نظامهای اجتماعی به معنی پیوند خوردن تکنولوژی با شیوه های زندگی افراد و هویت ملی آنها و تغییرات پیامدهایی که به واسطه پذیرش و به کارگیری تکنولوژیهای پیشرفته در یک کشور اتفاق می افتد تکنولوژیهای اجتماعی گفته می شود.

عملکرد تکنولوژی اجتماعی:

تکنولوژیهای اجتماعی به گونه ای عمل می نمایند که فعالیت های مردم و تغییرات و پیامدهای اجتناب ناپذیر آن ر یک نظام اجتماعی به وجود می آید و در چارچوب دگرگونی تکنولوژیک مفهوم آن با پذیرش یک رسانه خاص و تعبیر پیام ارسالی از سوی مردم و نظام اجتماعی مشخص می شود که این امر تغییرات عمده ای را به دنبال خواهد داشت هرچند که ممکن است نامحسوس و حتی اثرگذاری آن برای یک نسل هم اتفاق نیفتد.

مهمترین کارکردهای تکنولوژی های اجتماعی:

با توجه به پذیرش تکنولوژیهای اجتماعی کارکردهای آن را می توان در 3 محور دسته بندی نمود:

اول اینکه با الگوهای وجود کنش های متقابل انسانی سازگار بوده و در نظام های اجتماعی پذیرفته شده باشند.

دوم در صورتی که تغییرات تکنولوژی از سوی مردم یک کشور پذیرفته شود باید خود را با سنتها و ارزشهای اجتماعی مطابقت دهد و در غیر این صورت تغییراتی را در سطح نظام های اجتماعی به وجود خواهد آمد.

سوم اینکه برای برخورد و کنار آمدن با دگرگونی ارتباطی و تکنولوژیک تکنولوژیهای اجتماعی بایستی از صلاحیت و شایستگی اجتماعی مناسب برخوردار باشند و این صلاحیت ها و شایستگی های اجتماعی دارای ابعاد و اثرات اجتماعی هستند که آنها را می توان اینگونه بیان نمود:

1- تاثیر ارزشهای فرهنگی بر رسانه های ارتباطی

2- تاثیر تکنولوژی ارتباطات به عنوان یک عامل مجزا بر ارزشهای فرهنگ

3- تاثیر محتوای رسانه ها و ارزشهای فرهنگی

عناصر اصلی تکنولوژی اجتماعی عبارتند از:

1- فرآیند:

فرآیند تکنولوژی اجتماعی ادغام جنبه های اجتماعی در شیوه زندگی افراد و نظام اجتماعی است.

2- پذیرش:

پذیرش تکنولوژی یک تصمیم گیری اجتماعی است و به همین دلیل پیامدهای آن نیز اجتماعی می باشد.

3- قالب ها:

تکنولوژی های اجتماعی اشکال و قالب های گوناگونی دارد که عملکرد جنبه های تکنولوژی از طریق آنها بیان می شود.

4- ضرورتها:

ضرورت تکنولوژی اجتماعی در جوامع مختلف و در طی دوره های مشخص ظهور و بروز خواهد کرد.

5- استراتژی:

استراتژیهای تکنولوژی های اجتماعی در اغلب کشورهای در حال توسعه مبتنی بر توسعه و پذیرش آن در جوامع روستایی و همچنین در میان اقشار و گروههای اجتماعی می باشد.

فردی:

چگونگی تاثیر تکنولوژیهای ارتباطی بر شیوه زندگی فردی از نظر کیفیت زندگی روابط و فعالیت های روزمره، رشد و آگاهی و بهره گیری از اوقات فراغت

چگونگی تاثیر تکنولوژی های ارتباط:

با نظام اجتماعی از طریق افزایش یا کاهش شکاف میان اطلاعات و تغییرات در سطح جوامع کوچک و منافع اقشار اجتماع.

تکنولوژی های جدید ارتباطی:

موجبات دخالت، دسترسی و مشارکت در سطوح مختلف ارتباطی در میان استفاده کنندگان و مدیران از طریق محتوای ارتباطات فراهم می آورد.

(سوال امتحانی) روند شکل گیری تکنولوژی در جهان:

الف) کشورهای توسعه یافته و پیشرفته:

سخت افزار، متوازن و همگون ،نرم افزار

ب) کشورهای در حال توسعه:

سخت افزار، نا متوازن ،نرم افزار، وابستگی مالی،وابستگی فرهنگی،روند شکل گیری تکنولوژی در جهان:

با توجه به نحوه ساخت و تاسیس و راه اندازی تجهیزات و زیر ساختهای تکنولوژی و همچنین چگونگی کاربرد استفاده آن در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته با کشورهای در حال توسعه و تفاوت می باشد. کشورهای توسعه یافته دسترسی کامل به ساخت و راه اندازی و نحوه استفاده از تجهیزات تکنولوژی جدید را توأمان و به شکلی متوازن و هم سطح پیدا کرده اند. به این زبان که همزمان با ساخت و تولید تجهیزات و تکنولوژیهای جدید چگونگی به کارگیری آنها در جهت رفع نیازمندیها و خدمات رسانی به مردم سرزمین خود بر اساس اهداف و سیاستهای اتخاذ شده حرکت کردند. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه بین سخت افزار (تجهیزات، تاسیسات، زیرساختها) و نرم افزار (نحوه کاربرد و بکارگیری آن تجهیزات) با یکدیگر همخوانی نداشته و در یک جهت متوازن رشد و توسعه پیدا نکردند. ممکن است که این کشورها به تکنولوژیهای پیشرفته دسترسی پیدا کرده باشند ولیکن به دلیل اینکه چگونگی کاربرد و نحوه استفاده مطلوب از آن را بر اساس اولویت ها و اهداف برای خود ترسیم نکرده اند در این راستا با مشکلات و موانع و محدودیت هایی روبرو گردیده اند. کشورهای در حال توسعه صرف اینکه به مدرنیزه کردن و دسترسی به تکنولوژیهای پیشرفته باشند بایستی به مباحث نرم افزاری آن دقت کافی داشته باشند. به تعبیر دیگر امروزه وضعیت توسعه و پیشرفت در یک کشور مترادف است با قابلیت های تکنولوژیی که در آن کشور موجود است به این مفهوم که کشورهایی که به طور گسترده و وسیع از پیشرفت های تکنولوژی برخوردارند به عنوان توسعه یافته (از جمله کشور ژاپن، کشورهای اروپایی، روسیه،امریکا) محسوب گردیده و کشورهایی که به این قابلیت های تکنولژیکی دسترسی کامل پیدا نکردند تحت عنوان کشورهای کمتر توسعه یافته یا توسعه نیافته که شامل کشورهای آفریقایی، امریکای جنوبی، جنوب شرق آسیا محسوب می گردند.

برای اینکه یک کشور به پیشرفت و توسعه تکنولوژیک دسترسی پیدا کند نیازمند این است که مجموعه عواملی را که در کسب این قابلیت های تکنولوژیکی تاثیرگذار هستند شناسایی نموده و برای رسیدن به آنها برنامه ریزی نمایند.

این مجموعه عوامل عبارتند از:

1- نیروی انسانی کارآمد، آگاهی و علمی.

2- تفکر تکنولوژیک.

3-ارتقاء تکنولوژیهای موجود.

4- زیر ساخت های دسترسی به این تکنولوژیها.

5- اولویت بندی.

6- دسترسی به سرمایه ملی.

7- گسترش آموزش در همه سطوح.

8- نظامهای اقتصادی و سیاسی که می توانند بر آنها تاثیرگذار باشند.

9- سیاست گذاری ملی که از حیطه افراد عادی خارج است.

10- ایجاد و راه اندازی یک سازمان ملی برای هماهنگی برای پیشرفت تکنولوژی.

11- چگونگی رفتار صحیح و مجموعه ارزشها و عاداتی که در درون افراد نهفته شده که مرتبط با بحث تکنولوژی است.

سوالهای امتحانی:

1- تکنولوژی را تعریف کرده و مهمترین کارکردهای آن را نام ببرید.

2- تکنولوژیهای مناسب دارای چه ویژگیهایی هستند؟ سطوح کاربرد آنها را توضیح دهید.

3- مهمترین ویژگی های تکنولوژی و ارزش های فرهنگی را بیان نمایید.

4- رابطه علم و تکنولوژی را از نظر تقدم و تأخر نسبت به یکدیگر توضیح دهید.

5- تکنولوژی های اطلاعاتی را تعریف نموده به چند دسته تقسیم می شوند؟ نام ببرید.

6- مهمترین عوامل تاثیرگذار تکنولوژی های اطلاعاتی در کشورهای در حال توسعه را توضیح دهید.

7- مهمترین کارکردهای تکنولوژی های اجتماعی را توضیح دهید.

8- عناصر اصلی تکنولوژی های اجتماعی را نام برده یکی را به دلخواه توضیح دهید.

9- چگونگی روند شکل گیری تکنولوژی در دنیا را توضیح دهید.

10- مهمترین عواملی که موجب پیشرفت تکنولوژی در کشورهای در حال توسعه می شود را ذکر کنید. ( 5مورد)

11- یکی از بازدیدهایی را که نقش تکنولوژی بر فرهنگ و توسعه تکنولوژی فرهنگی موثر بوده توضیح دهید. (1 مورد در 5 خط)

نتیجه گیری

با نگاهی به گذشته و بررسی رابطه موجود بین علم و ساختار سیاسی در می یابیم که اگر دولت ها بتوانند بدون سوگیری های سیاسی در خدمت علم باشند و اصحاب علم هم از توانایی های علمی خود در جهت توسعه جوامع یاری رسان باشند در کنار هم قرار گرفتن علم و سیاست در شکوفایی جوامع بسیار کارگشا خواهد بود. در جوامع گوناگون، یا علوم سیاسی اند و حاکمیت از طریق انتخاب آگاهانه طرح و برنامه ها و بطور کلی آنچه که علم باید انجام دهد بر آن اثر می گذارند و یا اینکه علوم غیر سیاسی باشند و دولتمردان هم از غیر سیاسی و آکادمیک بودن علوم استقبال نمایند. با نگاهی تاریخی به روند تلاقی علم و سیاست در جهان و مشخصا ایران در می یابیم که هر چه علوم از استقلال برخوردار باشند و حضور کم رنگی در عرصه های سیاسی ( نه اجتماعی) داشته باشند، بیشتر می توانند جوامع را به توسعه پایدار رهنمون سازند.

  منابع :

1_ آزادارمکی، تقی 1389 : «جامعه شناسی علم مناشقه برانگیز در ایران». تهران: نشر علم

2_ توکل، محمد 1389: « جامعه شناسی علم:مباحث نظری». تهران: جامعه شناسان

3_ رفیع پور، فرامرز 1383: « موانع رشد علمی در ایران و راه حل های آن». تهران: شرکت سهامی انتشار

4_ محسنی، منوچهر 1388 : « مبانی جامعه شناسی علم: جامعه، علم و تکنولوژی». تهران: انتشارات طهوری

5_ نوابخش، مهرداد 1386: « مبانی نظریه در جامعه شناسی(درآمدی بر روش شناسی علم و تکنولوژی) ». تهران: پردیس دانش

6- اینترنت