رابطه فرهنگ و تکنولوژی

پریسا احدی

دانلود PDF

فرهنگ:

به معنای رفتار خاص نوع بشر است و دربرگیرنده اشیاء مادی است که جزء لاینفک رفتار و فرهنگ محسوب می گردند. بویژه اینکه فرهنگ شامل آداب، رسوم، زبان، عقاید، باورها، سنتهها، تکنیکهای ابزاری، کارهای هنری می باشد. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که فرهنگ از ریشه های معنا شناختی برخوردار است که اینئ تعریف دربرگیرنده دو کلمه فرهنگ و تمدن است که فرهنگ از ریشه culture  که دلالت به خاک soil دارد و همچنین از کلمه تمدن civis گرفته شده است. بر اساس نقطه نظرات ریموند ویلیامز انگلیسی در کتاب فرهنگ و جامعه اشاره به این بحث دارد که فرهنگ مفهوم عامی است که مشتمل است بر حالتی عمومی یا عادتی ذهنی که ارتباط نزدیکی با ایده و کمال دارد و به رشد فکری جامعه به عنوان یک کل و همچنین پیکره کلی هنرها و تمامی روشهای فکری، مادی و معنوی را دربر می گیرد اشاره می نماید.

رابطه فرهنگ و تکنولوژی:

فرهنگ دارای ویژگی های تکنولوژیکی، جامعه شناختی و ایدئولوژیک جامعه استکه با تعیین مرز بین پدیده های مفید و مضر و بی طرف در محیط پیرامون انسان که او را قادر به کنترل محیط برای تحول به سمت امنیت و بقا هدایت می نماید. بنابراین فرهنگ برای انسان به مانند یک محیط ثانویه است که به دست انسانهای دیگر ساخته می شود. بر این اساس رابطه بین فرهنگ و تکنولوژی اینگونه است که فرهنگ جامعه تعیین کننده ماهیت تکنولوژی و توسعه آن و تحول فرهنگی تکنولوژی را شامل می شود. بر این اساس تکنولوژی سرمایه ای فرهنگی است که به مراتب مختلفی در جوامع وجود دارد. در برخی جوامع که خرده فرهنگهای تخصصی و علمگرا بوجود آمده ممکن است بین علم و تکنولوژی از نظر عوام هیچگونه فرقی وجود نداشته باشد اما تکنولوژی نقش فزاینده ای در زندگی مردم ایفا نموده و موجب بوجود آمدن نگرشهای خاصی در جامعه گردیده است و به این نکته هم باید اشاره نمود که بین این دو یک رابطه متقابل، معقول و منطقی وجود دارد که هر دو مکمل یکدیگر می باشند و در جهت رشد و ارتقاء و توسعه فرهنگی یک جامعه تلاش می نمایند.

تکنولوژیهای مناسب:

به تکنولوژیهایی گفته می شود که قابل فهم باشد، مقرون به صرفه باشد، در دسترس همگان باشد، باعث ارتقاء سطح فکری و علمی جامعه گردد و رضایت عامه جامعه را فراهم نمید و با شرایط محیط از لحاظ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی سازگار باشد و بتواند بنیانهای فکری، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را تقویت نماید و در تعامل با این بنیانها موجب ارتقاء خودش هم گردد و در نهایت موجب آسایش و امنیت جامعه گردد.

تکنولوژیهای مناسب زمانی می تواند مفید و موثر واقع شود که کم هزینه و یا بدون هزینه باشد. همچنین اشکال آن را می توان اینگونه بیان نمود که تکنولوژیهای کم هزینه، تکنولوژیهای مقیاس کوچک، تکنولوژیهای متوسط و بدون هزینه که این تکنولوژیهای مناسب در سطوح مختلفی کاربرد دارند از جمله در سه سطح قرار می گیرد:

1) سطح ساده: بیشتر در مناطق روستایی، کشورهای فقیر نشین و در حال توسعه رواج دارد که مردمان آن مناطق با استفاده از ابزارهای ابتدایی و پیش پا افتاده برای ارتقاء سطح جامعه استفاده می کنند.

2) سطح متوسط: به آنگونه از ابزار و تکنولوژیهایی که فراتر از حد ابتدایی قرار گرفته و به گونه ای که اکثر مردم بتوانند از آنها استفاده نمایند گفته می شود.

3) سطح پیشرفته: استفاده از فناوریهای نوین و تکنولوژیهای بسیار پیشرفته و برتر که در اختیار همگان هم ممکن است قرار نگیرد اما کاربرد آن در جامعه منجر به تحول و توسعه فرهنگی می شود.

ماهیت تکنولوژی:

تکنولوژی علاوه بر اینکه دارای ماهیت فرهنگی و اقتصادی که منجر به تولید محصولات فرهنگی و ارتقاء سطح دانش جامعه می شود و فعالیت های اقتصادی اعم از درآمد و اشتغال و رونق اقتصادی را دربر می گیرد به ماهیت سیاسی آن نیز باید توجه نمود که دولتها و ساختار تشکیلاتی یک دولت در بسط و گسترش آن و یا اعمال محدودیتها و موانع تاثیرگذار باشد.

تکنولوژیهای مناسب:

الف) گسترش تکنولوژیهای مناسب در کشورهای در حال توسعه رشد و آگاهی نسبت به تاثیر مخرب نکند تکنولوژیهای بزرگ بویژه محیط زیست، عدم دسترسی به تکنولوژیهای بزرگ توانایی و پاسخگویی به نیازها و حل مشکلات و معضلات این جوامع.

ب) نیاز کشورهای در حال توسعه به تکنولوژی مناسب: اشتغال زایی، تولید کالاها و تکنولوژی محلی.

ج) روش های شناخت تکنولوژیهای مناسب.

تکنولوژی و ارزشهای فرهنگی: اهمیت سرمایه ای، ارزشهای جامعه، همبستگی درونی و طبیعی بین فرهنگ و تکنولوژی.

تکنولوژی مدرن: علمی، نظام مند، همسان کننده.

انتقال تکنولوژی: توسعه علمی، رشد فرهنگی، کاربرد تکنولوژی به دنبال ارزشهای فرهنگی.

تکنولوژیهای مناسب:

در خصوص چگونگی و استفاده از تکنولوژیهای مناسب و نحوه کاربرد و گسترش آنها در کشورهای در حال توسعه باید این نکته را مدنظر قرار داد که تکنولوژی مناسب باید با بنیان های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی جامعه ای که از آن استفاده می نماید سازگار بوده و ماهیت تکنولوژی مناسب اینگونه می باشد که فایده یا ارزش تکنولوژی آمیخته با قلمرو اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی سرزمینی است که از آن استفاده می نماید. بر این اساس می توان اینگونه بیان نمود که مهمترین دلایل گسترش تکنولوژیهای مناسب، متوسط یا کم هزینه در کشورهای در حال توسعه را اینگونه ذکر نمود:

1) رشد و آکاهی در بیشتر کشورهای پیشرفته نسبت به اثرات صنعتی تکنولوژیهای بزرگ بویژه تاثیر مخرب آن بر محیط زیست.

2) عدم دسترسی مردمان کشورهای در حال توسعه به تکنولوژیهای مقیاس وسیع.

3) توانایی و پاسخگویی تکنولوژیهای مناسب برای حل مشکلات و معضلات کشورهای در حال توسعه.

همچنین می توان اشاره نمود که گسترش تکنولوژیهای مناسب در کشورهای در حال توسعه ریشه در شکست توسعه اقتصادی یا شکست استراتژی های رشد در زمینه مهیا کردن اشتغال و حل مشکلات کشورهای فقیر دارد. از جمله می توان به رشد محصولات صنعتی در مناطقی که هیچگونه همخوانی با بحث صنعت را نداشته اشاره نمود.

تکنولوژیهای مناسب:

مهمترین دلایلی که کشورهای در حال توسعه به تکنولوژیهای مناسب روی می آورند را می توان اینگونه دسته بندی کرد:

1) کشورهای در حال توسعه برای اینکه بتوانند برخی از مشکلات و مسائل داخلی خود را حل نمایند و پاسخگویی معضلات بوجود آمده باشند از جمله بحث اشتغال زایی، تولید کالا برای بازارهای محلی، جانشین نمودن، جایگزین نمودن کالاهایمحلی که از لحاظ کیفیت و هزینه قابل رقابت با کالاهیا وارداتی بوده و نیز استفاده از منابع محلی، مواد اولیه و دارایی و ایجاد تغییرات و خدمات اجتماعی شامل بهداشت، آموزش و پرورش، مسکن، آب آشامیدنی، راه و ... با بهره گرفتن از تکنولوژیهای ممناسب در رفع موارد ذکر شده بوده و در جهت رفاه و فراهم آوردن تسهیلات لازم برای مردم سرزمین خویش تلاش می نماید.

2) یکی از موارد دیگر توسعه تکنولوژیهای مناسب این است که با فرهنگ و سنت های اجتماعی آنها سازگاری داشته و موجب گسیختگی اجتماعی نشود که آنها را به یک توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناسب هدایت نماید.

تکنولوژی و ارزشهای فرهنگی:

فرهنگ مردمان یک سرزمین گویاترین جلوه از نگاه آن مردمان به محیط پرامون خود و نحوه سازگاری با آن و چگونگی حفظ پیوند آنها با محیط است که تکنولوژی به صورت انباشته فنون، تجارب و علوم کاربردی است که انسانها بوسیله آن بر محیط شا تسلط یافته و مسائلی را که در نتیجه تعامل و ارتباط آنها با محیط روبروز می شوند حل می نماید و می توان آنرا یکی از مهمترین ویژگی های فرهنگی، بنیادی انسان برشمرد.

سایت : ویکی پدیا wikipedia.org