به نام خدا

موضوع تحقیق: نقش دوگانه مذهب در توسعه فرهنگی ایران

دانشجویان: ذوالقدر و اعتباری

استاد: جناب آقای دکتر مومنی

 دانلود PDF

توسعه در ایران به 3 دوره تقسیم می‌شود :

الف – دوره ساسانیان ، دو بحران در دوره ساسانیان وجود داشت :

1- مسیحیان غرب که تمامیت ارضی کشور را مورد تهدید قرار دادند.

2- مانویان شرق کشور را تهدید کردند.

مذهب محور نگه داری و تعادل حاکمیت در دوره ساسانیان بود و اجازه نداد که کشور چند پاره شود  مانند مذهب زرتشت

ب – دوره صفوی ، که در این دوره مذهب شیعه و بحث وحدت و انسجام و اتحاد اسلامی شکل گرفت وتوسعه فرهنگی در این دوره بسته به انسجام مردم داشت .

ج – دوره قاجار ، یک نگاه تمدنی و تجددگرایانه که وارداتی بود وجود داشت و تفکرات استعماری وارد می شد.

د – دوره پهلوی ، که دو استراتژی داشت :

1- تضعیف دین

2- نگاه مدرنیته

یعنی تکنولوژی جدید را واردکند تا مردم فاصله بگیرند از دین و مذهب .

دوره های مقابله و رویارویی ایرانیان با تمدن غرب:

1- دوره نادیده انگاری : ( از دوره امیر تیمور تا عباس میرزا)

ایرانیان در برخورد با فرهنگ غرب ناباورانه عمل و رفتار می کردند . یعنی ما مظاهر توسعه و پیشرفت را در فرهنگ غرب می دیدیم ولی باور نداشتیم، به خاطر اینکه نوع نگاه متولیان امر و رهبران جامعه در آن نظام، فرهنگ غرب را به عنوان خط قرمز نگاه می کردند.

الف – فرهنگ بومی خودمان را رجحان و برتر می دانستیم

ب – ما دچار غرور بی محتوایی کاذب شده ایم

ج – نمادگرایی مذهبی که در آن زمان غاصب شده بود . مثلاً آموزش علوم در نظامیه ها تعطیل شد و مردم را به سمت علوم عقلی و نقلی هدایت کردند .

د – اختلاف بوجود آمده در درون روحانیت و بزرگان علم باعث انحطاط و نادیده انگاری شد.

ط – حکمرانان و حاکمان دولتی که فاقد اندیشه سیاسی بودند .

ظ – هیچگونه محرک قابل اعتنا برای توسعه وجود نداشت . ( حدود 200 سال طول کشید)

2- دوره بهت : ( از دوره عباس میرزا تا دوره پهلوی )

الف – اندیشمندان و روشنفکران و برخی از مردم به اجبار متوجه غرب شدند .

ب – شکست های متعدد عباس میرزا از روسیه باعث شد که دوره نادیده انگاری پایان یابد.

ج – بدنبال جذب و جلب مهاجران خارجی برای سکونت در پایتخت و انتقال فرهنگ خود به ایران

د – در عصر بهت مهمترین مدرسه در ایران با عنوان دارالفنون تاسیس شد (اولین مدرسه عالی ) اما در سطح متوسطی پیشرفت نمود.

ذ – بازرگانان و فعالیتشان در این دوره ایفای نقش نمودند. تفکر آنها حفظ استقلال کشور بود .

ط – روحانیون و بازرگانان با امتیاز دادن به بیگانگان مخالفت می کنند که اوج این حرکت در جریان تحریم تنباکوست ( در سال 1307 هـ . ق )

ظ – روشنفکران موثر در آن زمان علاقه وافری به تمام شئون فرهنگ غرب از خود نشان دادند.

و – عده ای آن چنان مرعوب دنیای غرب شدند که از تحصیل در مراکز علمی غرب بدون طی مدارج علمی به کشور بازگشتند و هیچ نتیجه ای را عاید کشور ننموده اند .

ع – تغییر الفبا ، تقویم ، پرچم و زبان مورد تاکید تحصیل کردگان در غرب قرار گرفت به نحوی که این حرکت را کلید پیشرفت می دانند. این در حالی بود که نوشته ها و مطالب علمی در مدرسه دارالفنون در سطح بسیار نازلی قرار داشت. از نظر مردم فرا گیر نشده بلکه جمع بین این دو مورد توجه قرار گرفت .

غ – هیچ یک از راه های پیشنهادی دو طرف (افراط و تفریط ) یعنی پذیرش همه ظواهر غرب و طرد پیشرفتهای غرب .

3- دوره خود یافت : (این دوره از سال 1304 تا 1357 طول کشید)

- ساختار کشور در این دوره تغییرات قابل ملاحظه مانند تاسیس دانشگاه ، بیمارستان ، راه سازی و جاده سازی ها و ارتش و ... را به همراه داشت .

- توسعه در این دوره در ابعاد مختلف فرا گیر شد . که بعضی از آنها توسعه های ظاهر موابانه بود .

- جامعه امور مختلف خود را نسبت به دوره های قبل روش مند کرد و تعادل نسبی را داشت .

- جامعه از حوادث و اتفاقات ناگوار و گوارای دوره های قبل عبرت گرفت .

- حاکمیت نسبت به توسعه برخی از مراکز فرهنگی و دینی کم توجه بوده است .

- در این دوره قدرت از بازار و از روحانیون گرفته شد.

- بهای قابل توجهی به فرنگ رفتگان داده می شد.

- در این دوره تولیدات علمی در حوزه لوم مختلف نداشتیم و به صورت محدود بود . زیرا در بخشی از این دوره مایه فخر ایرانیان این بود که با غربی ها ارتباط برقرار کنند یا تحصیل در کشورهای خارج داشته باشند.

- در این دوره ایرانیان محو تکنولوژی و دنیای غرب شده بودند ( نه اینکه به دنبال چگونگی کاربرد از تکنولوژی آنان باشند .)

- تا دهه 40 این حوادث ادامه داشت که بعد از این دهه بعد از هدایت روحانیت و افراد متفکر حرکتهای بیداد گرانه مردم و روحانیون شروع شد.

- روحانیون و بازاریان دخالتهایی در امور حکومت می کردند و با یکدیگر ائتلاف کردند .

- باعث تقویت و استحکام دینی مردم شد و باعث حرکتهایی در دهه 50 در کشور شد .

4- دوره آگاهی :

دو دیدگاه وجود دارد :

1- یک عده معتقدند این دوره از دهه 1340 آغاز می شود .

2- عده ای هم معتقدند از دهه 50 شروع می شود .

که دیدگاه دوم مقبولتر است که از سال 1357 به بعد است . شروع دوران آگاهی مبنای توسعه نیست . بلکه زمینه های توسعه در این دوره پیگیری می شود . در دوره آگاهی مذهب نقش کلیدی داشته است .

تحولات مهمی از جمله ، جابجا شدن ارزشها ، ارزشهای دینی بر همه چیز حاکم شد و بحث انقلاب فرهنگی که یکی از انقلابهای مهم در کشور بود . و سوم فرهنگ ایثار و شهادت در اثر جریان جنگ متجلی شد . و چهارم رشد کمی و کیفی آموزش و پرورش و پنجم حرکت در مسیر استقلال علمی و استقلال صنعتی صورت گرفت و رخ داد.

منبع:

http://mrmaghalat.blogfa.com

دانلوددرسهایرشتهمدیریتفرهنگیمرکزآموزشآستان قدسرضوی

استاد قلندریان