نقش و کاربرد تکنولوژی در فرهنگ (قسمت دوم) 

جناب آقای علیرضا مومنی 

تهیه و تنظیم :

مریم سودمی

صغری شاه غلانی

 تابستان1392

 دانلود PDF

ماهیت تکنولوژی  :

تکنولوژی علاوه بر اینکه دارای ماهیت فرهنگی و اقتصادی که منجر به تولید محصولات فرهنگی و ارتقاء سطح دانش جامعه می شود و فعالیت های اقتصادی اعم از درآمد و اشتغال و رونق اقتصادی را دربر می گیرد به ماهیت سیاسی آن نیز باید توجه نمود که دولتها و ساختار تشکیلاتی یک دولت در بسط و گسترش آن و یا اعمال محدودیتها و موانع تاثیرگذار باشد.

تکنولوژیهای مناسب:

الف) گسترش تکنولوژیهای مناسب در کشورهای در حال توسعه رشد و آگاهی نسبت به تاثیر مخرب نکند تکنولوژیهای بزرگ بویژه محیط زیست، عدم دسترسی به تکنولوژیهای بزرگ توانایی و پاسخگویی به نیازها و حل مشکلات و معضلات این جوامع.

ب) نیاز کشورهای در حال توسعه به تکنولوژی مناسب: اشتغال زایی، تولید کالاها و تکنولوژی محلی.

ج) روش های شناخت تکنولوژیهای مناسب.

تکنولوژی و ارزشهای فرهنگی: اهمیت سرمایه ای، ارزشهای جامعه، همبستگی درونی و طبیعی بین فرهنگ و تکنولوژی.

تکنولوژی مدرن: علمی، نظام مند، همسان کننده.

انتقال تکنولوژی: توسعه علمی، رشد فرهنگی، کاربرد تکنولوژی به دنبال ارزشهای فرهنگی.

تکنولوژیهای مناسب:

در خصوص چگونگی و استفاده از تکنولوژیهای مناسب و نحوه کاربرد و گسترش آنها در کشورهای در حال توسعه باید این نکته را مدنظر قرار داد که تکنولوژی مناسب باید با بنیان های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی جامعه ای که از آن استفاده می نماید سازگار بوده و ماهیت تکنولوژی مناسب اینگونه می باشد که فایده یا ارزش تکنولوژی آمیخته با قلمرو اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی سرزمینی است که از آن استفاده می نماید. بر این اساس می توان اینگونه بیان نمود که مهمترین دلایل گسترش تکنولوژیهای مناسب، متوسط یا کم هزینه در کشورهای در حال توسعه را اینگونه ذکر نمود:

1) رشد و آکاهی در بیشتر کشورهای پیشرفته نسبت به اثرات صنعتی تکنولوژیهای بزرگ بویژه تاثیر مخرب آن بر محیط زیست.

2) عدم دسترسی مردمان کشورهای در حال توسعه به تکنولوژیهای مقیاس وسیع.

3) توانایی و پاسخگویی تکنولوژیهای مناسب برای حل مشکلات و معضلات کشورهای در حال توسعه.

همچنین می توان اشاره نمود که گسترش تکنولوژیهای مناسب در کشورهای در حال توسعه ریشه در شکست توسعه اقتصادی یا شکست استراتژی های رشد در زمینه مهیا کردن اشتغال و حل مشکلات کشورهای فقیر دارد. از جمله می توان به رشد محصولات صنعتی در مناطقی که هیچگونه همخوانی با بحث صنعت را نداشته اشاره نمود.

تکنولوژیهای مناسب:

مهمترین دلایلی که کشورهای در حال توسعه به تکنولوژیهای مناسب روی می آورند را می توان اینگونه دسته بندی کرد:

1) کشورهای در حال توسعه برای اینکه بتوانند برخی از مشکلات و مسائل داخلی خود را حل نمایند و پاسخگویی معضلات بوجود آمده باشند از جمله بحث اشتغال زایی، تولید کالا برای بازارهای محلی، جانشین نمودن، جایگزین نمودن کالاهایمحلی که از لحاظ کیفیت و هزینه قابل رقابت با کالاهیا وارداتی بوده و نیز استفاده از منابع محلی، مواد اولیه و دارایی و ایجاد تغییرات و خدمات اجتماعی شامل بهداشت، آموزش و پرورش، مسکن، آب آشامیدنی، راه و ... با بهره گرفتن از تکنولوژیهای ممناسب در رفع موارد ذکر شده بوده و در جهت رفاه و فراهم آوردن تسهیلات لازم برای مردم سرزمین خویش تلاش می نماید.

2) یکی از موارد دیگر توسعه تکنولوژیهای مناسب این است که با فرهنگ و سنت های اجتماعی آنها سازگاری داشته و موجب گسیختگی اجتماعی نشود که آنها را به یک توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناسب هدایت نماید.

اما:

روش های دستیابی به توسعه تکنولوژیهای مناسب:

1) شناخت تکنولوژیهای موجود در کشورهای توسعه یافته برای انتخاب تکنولوژیهای مفید از تکنولوژیهای غیر مفید.

2) بهبود کیفیت و عملکرد منابع انسانی در کشورهای در حال توسعه و تکنولوژیهایی که در ریشه کن کردن فقر و محرومیت در داشتن تکنولوژی موثر می باشد و این روش زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که مبتنی بر دانش بومی باشد.

3) مرور کردن تکنولوژیهای استفاده شده.

4) سازگار کردن تکنولوژیهای وارداتی با نیازها، مواد و منابع آن منطقه.

5) جستجو و توسعه تکنولوژیهای مناسب و دستیابی به آنها برای حل مشکلات اساسی بشر.

این 5مورد زمانی می توانند موثر واقع شوند که از یک کنش اجتماعی آگاهانه برخوردار بوده و معیارهای اصلی برای رسیدن به آنها با توجه به سرمایه، مهارت و منابع طبیعی باشد.

تکنولوژی و ارزشهای فرهنگی:

فرهنگ مردمان یک سرزمین گویاترین جلوه از نگاه آن مردمان به محیط پرامون خود و نحوه سازگاری با آن و چگونگی حفظ پیوند آنها با محیط است که تکنولوژی به صورت انباشته فنون، تجارب و علوم کاربردی است که انسانها بوسیله آن بر محیط شا تسلط یافته و مسائلی را که در نتیجه تعامل و ارتباط آنها با محیط روبروز می شوند حل می نماید و می توان آنرا یکی از مهمترین ویژگی های فرهنگی، بنیادی انسان برشمرد.

 بر این اساس می توان به 3 ویژگی مهم میان تکنولوژی و ارزشهای فرهنگی اشاره نمود:

1) تکیه بر اهمیت سرمایه ای تکنولوژی که نه تنها در زندگی روزمره بلکه در تاریخ تحول جوامع تاصیرگذار است که از نشانه های آن می توان به پیشرفت های تکنولوژیک که تاثیرات متقابل و وسیعی را در بخش های گوناگون فرهنگ ایجاد می نماید اشاره داشت. بنابرای نمی توان تکنولوژی را بی طرفی فرهنگی دانست. در حقیقت تکنولوژی در شکل گیری ارزشهای فرهنگی و اجتماعی جامعه شرکت می کند و ارزشهای آن جامعه و استعدادهای خلاق آن و ماهیت ویژه محیط فرهنگی و اجتماعی را که در آن خلق شده است نمایان می سازد و این امر سبب می گردد که اثرات موفقیت آمیز تکنولوژی در محیطی که شرایط فرهنگی و اجتماعی آن متفاوت باشد سخت و دشوار می باشد و انتقال تکنولوژی و تاثیر آن در صورتی موفقیت آمیز است که بتواند با ارزشهای فرهنگی و ساخت اجتماعی محیط جدید سازگاری داشته باشد.

2) همبستگی درونی و طبیعی بین تکنولوژی و فرهنگ باید بگونه ای باشد که یک رابطه اصیل بین آنها ایجاد نماید و دلیل حضور تکنولوژی اسن است که نیازهای ضروری انسان را برآورده نموده و او را قادر می سازد تا در هماهنگی با محیط دچار مشکل نشود. در یک جمله می توان خلاصه کرد: ابزار تکنولوژی یک فصل مشترک بین انسان و طبیعت می باشد و تکوین تکنولوژیهای جدید با نیازهای جامعه از یک اهمیت نسبی برای بکارگیری راه حلهای نوین برای حل این مشکلات با تکیه بر ظرفیت های خلاقانه، تجربیات و بکارگیری علم و دانش برخوردار است.

تکنولوژیهای مدرن:

که جایگزین تکنولوژیهای سنتی که مبتنی بر عمل و در نظر داشتن علت و معلول های گوناگون استوار بود اما تکنولوژیهای مدرن مبتنی بر انباشت دانش علم و بکارگیری روش ها و راه حل های جدید و آگاهانه استوار گردید که با پیشرفت علم و انقلاب صنعتی شتاب بیشتری گرفته و نظام مندتر و کنترل پذیرتر گشت و رابطه بین این دو (علم وتکنولوژی) عمیق تر شد به گونه ای که در تکنولوژی سنتی نظریه های در پی ابداعات حرکت می کردند اما در تکنولوژیهای علمی دستارودهای آن تکنولوژی قابل پیش بینی و سرعت و شتاب بیشتری پیدا کرد.

رویکرد دوم آن رویکردی نظام مند برای حل مشکلاتی که تولید با آن مواجه می شد. ارتباط تنگاتنگ با صنعت بر ماهیت و توسعه آن تاثیر گذاشت و شکاف میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در چگونگی استفاده از فناوریهای جدید و بکارگیری مهارت هایی است که متقابلاً بر تولید اثر گذارند. بنابراین یک ارتباط پیوسته درونی میان مصرف، تقاضا و تولید وجود دارد و نحوه انتخاب و سالایق مختلف در آن نقش دارد و نهایتاً اینکه تکنولوژیهای مدرن دارای تاثیری همسان کننده بوده و با اشاعه تکنولوژیهای یکسان واکنش های نهادی و ساختاری را بر می انگیزد.

انتقال تکنولوژی:

زمانی می تواند مفید و موثر واقع شود که مبنی بر توسعه علمی و فناوریهای جدید را در آن جامعه سبب گردد و به رشد و ارتقاء فرهنگی جامعه و آگاهی از چگونگی کاربرد تکنولوژی که سازگاری با شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی آن جامعه را به دنبال داشته باشد.

علم و تکنولوژی:

تعریف علم:

محتوایی، فرآیندی

دیدگاههای علم:

1) دیدگاه ایستا static view : نظامدار، تبیین پدیده ها

2) دیدگاه پویا dynamic view : اکتشافی، خودپژوهی

تقدم و رابطه علم و تکنولوژی :

1) ایده آلیستی: نیوتن، کپلر، گالیله (این نظریه اعتقاد دارد که ابتدا علم بوده بعد این علم باعث پیشرفت تکنولوژی شده است.)

2) ماتریالیستی: مارتین هایدگر، لین وایت (امروزه بر اساس پژوهش های جدید مشخص شده که تکنولوژی در ابتدا باعث پروبال داده به علم شده است.)